مالیات بر درآمد و انواع مالیات بر درآمد

سیر تا پیاز مالیات بر درآمد

مالیات در جوامع امروزی بسیار با اهمیت است. همه مردم هر جامعه ‌ای با این مبحث درگیر می باشند ولی مدیران عامل، مدیران مالی، حسابدارها، حسابرسان و صاحبان مشاغل بیشتر با آن چالش دارند. مودیان و افرادی که فعالیت اقتصادی دارند با توجه به نوع فعالیت خود و شخصیت حقیقی یا حقوقی، تکالیف تعریف شده‌ و مشخصی را باید انجام دهند.

در ایران دو نوع مالیات وجود دارد که همان مالیات مستقیم و غیر مستقیم است. مالیات مستقیم وجهی است که به طور مستقیم از اشخاص دریافت می شود و مالیات غیر مستقیم هم توسط دولت به صورت غیر مستقیم دریافت می‌ شود.

در این مقاله قصد داریم شما را با این موضوع، گروه بندی صاحبان مشاغل، اظهارنامه، اشخاص مشمول مالیات و معاف از مالیات و چگونگی محاسبه آن آشنا کنیم. به خاطر راحتی بیشتر به قانون مالیات های مستقیم به صورت قانون م.م یا ق.م.م هم نام برده می شود.  

مالیات بر درآمد چیست؟

یکی از مالیات هایی که همه کسب و کارها با هر نوع فعالیتی مطابق قوانین پرداخت می کنند و بین همه نیز مشترک است مالیات بر درآمد می باشد. این مالیات جزو مالیات های مستقیم است و توسط دولت اخذ می شود. جالب است بدانید که در تاریخ آمده است مقررات مالیاتی زمانی مقرر شد که در قرن هجدهم میلادی دولت آمریکا قصد داشت برای تامین هزینه ‌های هنگفت مربوط به جنگ و جنگ ‌افزارها اقدام کند.دولت ها برای همه مردم اعم از حقیقی و حقوقی مالیات بر درآمد وضع کرده اند.

این اشخاص می بایست براساس قوانین مالیات هر سال درآمد خود را به نهادهای رسمی اعلام نمایند. نرخ مالیات بر درآمد به مقدار درآمد اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی که شامل ایشان می شود بستگی دارد و متغیر هم است.سازمان امور مالیاتی بر اساس معیارهای مشخصی مانند میزان درآمد هر شخص و نوع فعالیت آنها، نرخ خاصی را برای مالیات در نظر گرفته و در ادامه مطلب به آن‌ خواهیم پرداخت.

دولت‌ برای کاهش فاصله طبقاتی جامعه برای دهک ‌های مختلف و اعمال سیاست ‌های مرتبط با رفاه مردم خیلی از موارد مالیات را به صورت پلکانی محاسبه می ‌کند و براساس این شیوه با افزایش درآمد هر نفر میزان دریافت مالیات هم به نسبت بقیه بیشتر می شود.    

انواع مالیات بر درآمد چیست؟

مالیات بر درآمد به عنوان مالیات مستقیم انواع مختلفی دارد که در ادامه مطلب در مورد آنها توضیح می دهیم.  

قانون مالیات بر درآمد املاک

همه مالکین نسبت به دارایی‌ها یا املاک خود واقع در ایران مطابق مقررات باب دوم قانون م.م مشمول این طرح هستند. ماده ۵۲ ق.م.م بیان می کند که درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی برای واگذاری حقوق خود نسبت به املاک در داخل کشور بعد از کسر معافیت‌ های مربوطه در این قانون، مشمول مالیات بر درآمد املاک می شود.

مالیات بر درآمد اجاره املاک هم بخشی از این مقررات می باشد و زمانی که ملکی اجاره داده می شود و از آن درآمد کسب می شود، باید مالیات محاسبه شده براساس قوانین مربوطه پرداخت شود. همچنین املاک سرقفلی و فعالیت هایی که در اصطلاح عام بساز و بفروش نامیده می شود هم از زیر شاخه‌ های این نوع مالیات محسوب می شوند.  

قانون مالیات بر درآمد کشاورزی

براساس ماده 81 قانون مالیات های مستقیم فعالیت کشاورزی هم مشمول موضوع مالیات بر درآمد است ولی اشخاص حقیقی در برابر آن از معافیت کامل برخوردارند و اشخاص حقوقی هم ملزم به انجام تکالیف مالیاتی خود برای استفاده از نرخ صفر را در این دارند.

مالیات اشخاص حقوقی در این زمینه با نرخ صفر محاسبه می‌شود.درآمد حاصل از تمام فعالیت‌ های مربوط به کشاورزی، دام پروری و دامداری، پرورش ماهی، زنبور عسل، پرورش طیور، صیادی، ماهیگیری، نوغان داری، احیای مراتع، جنگل ها، باغ ها و درختان مشمول معافیت این موضوع می باشد.  

قانون مالیات بر درآمد حقوق

درآمدی که یک شخص حقیقی در خدمت نفر دیگر (اعم از حقیقی یا حقوقی) در برابر تسلیم نیروی کار خود جهت اشتغال در ایران طبق مدت یا کار انجام شده به صورت نقد یا غیر نقد دریافت می کند، مشمول مالیات بر درآمد حقوق می باشد.

قانون مالیات بر درآمد حقوق نوعی مالیات تکلیفی است که کسر و پرداخت این مالیات همیشه بر عهده کارفرما می باشد به همین دلیل حقوق بگیران زمان دریافت حقوق خود مالیات آنها توسط کارفرما کسر شده است و به اداره مالیات پرداخت می شود. یعنی تکلیف کسر و پرداخت آن از حقوق با کارفرما است.  

قانون مالیات بر درآمد مشاغل

بر اساس ماده 93 ق.م.م درآمدی که اشخاص حقیقی به وسیله اشتغال به مشاغل یا با سایر عناوین به جز موارد مذکور در بقیه فصل های این موضوع در ایران تحصیل کند، بعد از کسر معافیت های مشخص در این قانون مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می‌باشد. به عبارتی همه مشاغل و افراد حقیقی که در داخل کشور کار می کنند مشمول این قانون می شوند. توجه کنید که ضریب سود فعالیت هر یک از مشاغل با سایرین متفاوت است.  

قانون مالیات بر درآمد شرکت ها و اشخاص حقوقی

طبق ماده ۱۰۵ قانون م.م اگر شرکت ها و اشخاص حقوقی سود کسب کرده باشند، می بایست ۲۵% از آن را مطابق این قانون به عنوان مالیات بر درآمد شرکت ها پرداخت کنند. این ماده از مهم ترین ماده ها برای شرکت ها می باشد.  

قانون مالیات بر درآمد اتفاقی

بر اساس ماده ۱۱۹ قانون مالیات مستقیم درآمد نقدی یا غیر نقدی که اشخاص حقیقی و حقوقی به طور بلا عوض یا به وسیله معاملات محاباتی یا جایزه یا هر مورد دیگر از این قبیل دریافت می نماید مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی به نرخ مقرر در ماده ۱۳۱ ق.م.م است که به صورت پلکانی محاسبه می گردد.  

اساس گروه بندی صاحبان مشاغل برای مالیات در سال 1401

اولین موضوع در مشخص شدن و محاسبه مالیات بر درآمد شخص حقیقی، گروه شغلی می باشد که آن کسب و کار به آن متعلق است. به همین خاطر مشاغل را به سه گروه تقسیم کرده اند که در ادامه مطالب با آن ها بیشتر آشنا می شویم.

گروه بندی ها طبق حجم و نوع فعالیت مشاغل مشخص می شوند. اگر با مطالعه متن متوجه نشدید گروه کسب و کار شما کدام است، به سایت اینترنتی سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه کنید و راهنمایی بگیرید.

گروه بندی صاحبان مشاغل در سال 1401 بر اساس حجم فعالیت حجم فعالیت گروه ها طبق درآمد حاصل از فروش کالا یا فروش خدمات به شکل هم زمان، به سه دسته تقسیم می شود.

•گروه اول:

میزان درآمد بیشتر از 150 میلیارد ریال.

•گروه دوم:

میزان درآمد بین 50 تا 150 میلیارد ریال.

•گروه سوم:

میزان درآمد کمتر از 50 میلیارد ریال.

گروه اول مشاغل بر اساس نوع و حجم فعالیت واردکنندگان و صادرکنندگان، مالکین کارخانه‌ ها، واحدهای تولیدی و شخصی (به شرط داشتن پروانه بهره برداری معادن از وزارتخانه ذی ربط)، صاحبان هتل های سه ستاره و بالاتر، مالکین بیمارستان ها، زایشگاه ‌ها، درمانگاه‌ ها و کلینیک ‌های تخصصی و فوق تخصصی، اشخاص دارای مشاغل صرافی، صاحبان فروشگاه‌ های زنجیره ‌ای، افراد دارای موسسه‌ های حسابرسی، حسابداری و دفترداری، ارائه‌ دهندگان خدمات مالی، مدیریتی، مشاوره ‌ای، انفورماتیک و طراحی سیستم، صاحبان موسسه ‌های حمل ‌و ‌نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی مسافری یا باربری و سایر صاحبان مشاغل و حرفه ‌هایی که درآمد ابراز شده بر اساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد دو سال پیش یا آخرین درآمد قطعی شده آن ‌ها تا انتهای دی ماه سال پیش، بیشتر از مبلغ 15 میلیارد تومان باشد از مشاغل گروه اول محسوب می شوند.

از تکالیف گروه اول می توان به نگهداری دفتر روزنامه و دفتر کل یا سایر دفاتر حساب مورد متکی به اسناد و مدارک، تهیه صورتحساب سود و زیان و ترازنامه اشاره کرد.

گروه دوم مشاغل بر اساس حجم فعالیت سایر صاحبان مشاغل و کسانی که درآمد ابرازی دو سال پیش آن ها یا آخرین درآمد قطعی شده بیشتر از 5 میلیارد تومان و مساوی یا کمتر از مبلغ 15 میلیارد تومان است، مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال پیش به شخص مودی یا نماینده رسمی ایشان می باشد.

به عبارتی برای عملکرد مربوط به سال 1401، آخرین درآمد قطعی شده تا آخر دی‌ ماه سال 1400 در نظر گرفته میشود.نگهداری اسناد درآمدی حاصل از فروش کالا و خدمات و سایر درآمدهای مربوطه، نگهداری اسناد مرتبط با خرید کالا، خدمات و دارایی و بقیه اسناد هزینه ای، تنظیم نمودن صورت درآمد و هزینه به طور ماهیانه و سالانه گروه دوم از جمله تکالیف این گروه عنوان شده است.

گروه سوم مشاغلی که به دو گروه اول تعلق ندارند صاحبان مشاغل یا اشخاص حقیقی که در گروه های اول و دوم جای ندارند به عنوان گروه سوم حساب می‌شوند. طبق آیین نامه سازمان امور مالیاتی، این نهاد می تواند تا آخر دی‌ ماه هر سال فهرست مشاغل اضافه شده به گروه اول بر اساس نوع فعالیت را اعلام نماید. مودیان مذکور از اول سال مالیاتی، و بعد از اعلام، مکلف به انجام تکالیف مشخص شده مربوط به گروه اول خواهند بود.

تکالیف مودیان گروه سوم نگهداری اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائه خدمات و سایر درآمدها می باشد و همچنین نگهداری اسناد و مدارک خرید کالا، خدمات و دارایی و سایر هزینه‌ها و تنظیم خلاصه درآمد و هزینه سالیانه می باشد.    

معرفی اظهارنامه مالیات بر درآمد

محاسبه مالیات بر درآمد و اخذ آن از مودیان در جهت تامین مخارج دولت و هزینه های کشور بر عهده سازمان امور مالیاتی است. فرم مالیاتی که برای ثبت درآمدها، هزینه ‌ها، دارایی ‌ها، بدهی ‌ها، معافیت ‌ها، سرمایه، درآمد مشمول مالیات، بخشودگی و اطلاعات هویتی و جغرافیایی برای صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقیِ موضوع قانون مالیات های مستقیم، طبق نوع و حجم فعالیت افراد ذکر شده براساس نمونه ‌هایی که به وسیله سازمان تهیه و اعلام می ‌شود، اظهارنامه مالیاتی گفته می شود.

همه اشخاص حقیقی صاحب کسب و کار که به شکل فردی یا شراکتی در حال فعالیت هستند هم برای هر سال مالی می بایست فرم خود اظهاری مالیاتی تهیه و ارسال کنند. منظور از فرم خود اظهاری همان فرم اظهارنامه است.

در طی سال های قبل برای سریعتر شدن انجام امور ، شرایط ارسال اظهارنامه به طور اینترنتی به وسیله سایت سازمان مالیاتی به آدرس https://tax.gov.ir فراهم شده است.

در حال حاضر 6  مدل اظهارنامه مالیات بر درآمد براساس قانون م.م در دسترس می باشد:

-    اظهارنامه اشخاص حقوقی (ماده 110) که کامل ترین اظهارنامه در بین همه اظهارنامه ها است.

-    اظهارنامه اشخاص حقیقی برای گروه اول براساس آیین نامه اجرایی ماده 95.

-    اظهارنامه اشخاص حقیقی برای گروه دوم براساس آیین نامه اجرایی ماده 95.

-    اظهارنامه اشخاص حقیقی برای گروه سوم براساس آیین نامه اجرایی ماده 95.

-    اظهارنامه املاک مخصوص اشخاص حقیقی دارای درآمد مالک ماده 57 و 80.

-    اظهارنامه انحلال با توجه به ماده های114 و 116.  

مالیات بر درآمد به چه کسانی تعلق می‌ گیرد و چه افرادی مشمول معافیت می ‌شوند؟

همه کسانی که فعالیت تجاری دارند و سود کسب می کنند مشمول مالیات بر درآمد هستند. چه اشخاص حقیقی که در سه گروه بالا وجود دارند و چه اشخاص حقوقی.واردات خودرو آمبولانس توسط سازمان اورژانس کشور از پرداخت حقوق ورودی و عوارض گمرکی معاف است، همچنین معافیت‌های مربوط به مؤسسات کنکور دانشگاه‌ها اخیرا حذف شده است.

مقدار معافیت مالیات بر درآمد مشاغل موضوع ماده 101 ق. م.م برای سال 1400 مبلغ 396.000.000 ریال است. میزان معافیت سالانه مستغلات اشخاص فاقد درآمد موضوع ماده 57 قانون م.مبرای سال 1400مبلغ 396.000.000 ریال است.سقف معافیت سالانه موضوع ماده 84 قانون م.م مرتبط با حقوق برای سال 1401 مبلغ 672.000.000 ریال است.

درصد مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیردولتی اعم از مجموع درج شده در حکم‌های کارگزینی شامل حق شغل، حق شاغل، فوق‌العاده مدیریت و فوق‌العاده مستمر و غیرمستمر و سایر پرداختی‌ها و کارانه به استثنای عیدی پایان سال در سال 1401 به طور زیر است:

میزان حقوق نسبت به مازاد 672.000.000 ریال تا 1.800.000.000 ریال (10 درصد) میزان حقوق نسبت به مازاد 1.800.000.000 ریال تا 3.000.000.000 ریال (15 درصد) میزان حقوق نسبت به مازاد 3.000.000.000 ریال تا 4.200.000.000 ریال (20 درصد) میزان حقوق نسبت به مازاد 4.200.000.000 ریال به بالا (30 درصد.) سقف معافیت حقوق برای سال 1401 سالانه ۶۷ میلیون و 200 هزار تومان تعیین شده، به عبارتی حقوق دریافتی ماهانه هر کس تا حداکثر ۵ میلیون و 600 هزار تومان، معاف از پرداخت مالیات حقوق است.    

روش محاسبه مالیات بر درآمد

روش محاسبه مالیات بر درآمد برای همه مودیان با اهمیت است. براساس قوانین مالیاتی درصد مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی ۲۵% می باشد و برای اشخاص حقیقی به طور پلکانی نرخ ‌های جداگانه ای مد نظر است. به طوری که: اشخاص با درآمدهای تا ۵۰ میلیون تومان ۱۵% از ۵۰ میلیون تا یک میلیارد ریال  ۲۰%  بالاتر از یک میلیارد ریال به نرخ ۲۵ درصد مشمول می شوند.

دقت کنید که نرخ مشخص شده برای هر درآمد درصد یکسان و ثابتی نمی باشد و بر اساس حجم فروش مشخص می شود. بر این اساس هرچه درآمد اشخاص حقیقی بیشتر باشد مالیات بیشتری نیز پرداخت می کنند اما نرخ 25% برای اشخاص حقوقی مقطوع است و با هر مقدار فروش مالیات آنها 25% است.  

امور مالی و مالیاتی خود را به چه شرکتی بدیم؟

حالا با زیر و بم و کلیات این قانون مالیاتی با اهمیت آشنا شدید وقت معرفی یک شرکت معتبر و خوب است که قادر است با سرعت و سلامت، همه امور مالیاتی و حسابداری شما را بر عهده بگیرد.

شرکت حسابداری سیستم حساب در زمینه های مالی و مالیاتی سال‌ ها تجربه دارد و خدماتی مانند امور حسابداری، حسابرسی، مالیاتی، بیمه ای، مشاوره مالی و مالیاتی را از صفر تا صد انجام می دهد. شما مودیان محترم با مراجعه به سایت اینترنتی این مجموعه می توانید با درخواست مشاوره، بهترین مشاوره‌ های تخصصی در زمینه مالی را دریافت کنید و در کوتاه ترین زمان پاسخ سوال خود را دریافت نمایید.